در زندگی پرشتاب امروز، خستگی مثل سایه‌ای دائمی همراه ماست. شب‌ها کمتر از آنچه باید می‌خوابیم، صبح‌ها با چشمانی نیمه‌باز سر کار می‌رویم، و در میانه‌ی روز تنها آرزویمان چند دقیقه سکوت و استراحت است. اما چُرت زدن، بر خلاف تصور رایج، نشانه‌ی تنبلی نیست؛ بلکه یکی از مؤثرترین شیوه‌های ذهن‌آگاهی و بازسازی انرژی ذهنی است.
بدن انسان به طور طبیعی بر اساس چرخه‌ای به نام «ریتم شبانه‌روزی» عمل می‌کند؛ سیستمی درونی که تعیین می‌کند چه زمانی بیدار و چه زمانی خواب‌آلود باشیم. وقتی این ریتم به‌هم می‌خورد – به دلیل استرس، کار طولانی، یا استفاده زیاد از تلفن همراه – مغز در طول روز دچار افت عملکرد می‌شود.
پژوهش‌ها نشان داده‌اند کم‌خوابی نه‌تنها تمرکز و حافظه را کاهش می‌دهد، بلکه واکنش‌های هیجانی را هم تشدید می‌کند. افرادی که خواب کافی ندارند، معمولاً تحریک‌پذیرترند، تصمیم‌های احساسی‌تری می‌گیرند و سطح خلاقیت‌شان پایین‌تر است. در مقابل، خواب کوتاه روزانه می‌تواند همانند یک «تنظیم مجدد» برای مغز عمل کند؛ فرصتی کوتاه برای ترمیم، یادگیری و آرامش.
در بسیاری از فرهنگ‌ها مانند اسپانیا یا ژاپن، خواب نیمروزی (سیستا یا اینموری) بخشی از فرهنگ کار است. آن‌ها سال‌هاست فهمیده‌اند که چند دقیقه خواب در وسط روز، بهره‌وری را بالا می‌برد. حالا علم هم همین را تأیید می‌کند.
همه‌ی چُرت‌ها یکسان نیستند. بسته به اینکه از چُرت چه انتظاری داری، مدت‌زمان آن تغییر می‌کند.
چُرت قدرتی (۱۰ تا ۲۰ دقیقه): اگر هدفت افزایش تمرکز و رفع خواب‌آلودگی است، این مدت ایده‌آل است. در این زمان وارد خواب عمیق نمی‌شوی، بنابراین هنگام بیداری احساس سنگینی نداری. این نوع چُرت برای کارمندان، رانندگان و دانشجویانی که بعد از ناهار دچار افت انرژی می‌شوند بسیار مفید است.
چُرت خلاقانه (۳۰ دقیقه): تحقیقات نشان داده‌اند که خواب نیم‌ساعته خلق‌وخو، انگیزه و توانایی حل مسئله را افزایش می‌دهد. برای زمانی مناسب است که احساس می‌کنی ذهن‌ات قفل کرده و نیاز به تازه شدن داری.
چُرت بازسازی حافظه (۶۰ تا ۹۰ دقیقه): این نوع چُرت تمام مراحل خواب از جمله مرحله‌ی REM را شامل می‌شود؛ همان مرحله‌ای که مغز اطلاعات را پردازش و تثبیت می‌کند. بعد از چنین خوابی، حس می‌کنی ذهن‌ات پاک و آماده است. البته اگر بلافاصله بعد از بیداری کار داری، ممکن است دچار حالت «سنگینی بعد از خواب» شوی. بهتر است کمی به خودت زمان بدهی تا مغز دوباره تنظیم شود.
محققان بر این باورند که بهترین زمان برای چُرت، بین ساعت ۱۳ تا ۱۵ است؛ همان ساعتی که بدن به‌طور طبیعی دچار افت انرژی می‌شود. در این بازه، دمای بدن کاهش می‌یابد و ترشح ملاتونین افزایش پیدا می‌کند، بنابراین راحت‌تر به خواب می‌روی.
اگر شب‌ها شیفت کاری داری، چُرت قبل از شروع کار کمک می‌کند تمرکز بیشتری داشته باشی. برای دانش‌آموزان یا افرادی که صبح زود بیدار می‌شوند، خواب کوتاه بعد از ناهار بهترین انتخاب است. اما باید مراقب بود که چُرت دیرهنگام – مثلاً بعد از ساعت ۶ عصر – ممکن است خواب شب را مختل کند.
در نهایت، کلید اصلی گوش دادن به بدن خودت است. اگر هر روز در ساعتی خاص احساس سنگینی و افت انرژی داری، آن زمان احتمالاً بهترین زمان بدن تو برای چُرت است.
محیط مناسب می‌تواند کیفیت خواب کوتاه را چند برابر کند. چند نکته‌ی ساده اما مؤثر:
اپلیکیشن من خوب من در این زمینه می‌تواند کمکت کند؛ از پخش صداهای طبیعت و موسیقی‌های آرامش‌بخش گرفته تا قصه‌های خواب بزرگسالان. با استفاده از آن می‌توانی یک «محیط ذهنی آرام» بسازی، حتی اگر در میانه‌ی روز در دفتر کار باشی.
چُرت زدن فقط درباره‌ی خواب نیست، درباره‌ی آگاهی هم هست. می‌توانی قبل از خواب کوتاه، چند دقیقه تنفس آگاهانه انجام دهی: دم عمیق، بازدم آرام، و تمرکز بر حس سنگینی بدن. همین چند لحظه مراقبه ساده کمک می‌کند خواب‌ات عمیق‌تر و بازگشت‌ات آرام‌تر باشد.
بعد از بیداری هم به خودت چند دقیقه زمان بده تا حضور را دوباره حس کنی. یک لیوان آب بنوش، کشش ملایم بدن انجام بده و از احساس سبک بودن ذهنت لذت ببر. این لحظه‌های کوچک، پایه‌ی سلامت روان هستند.
در جهانی که بی‌وقفه در حرکت است، توقف شجاعت می‌خواهد. چُرت زدن نوعی توقف آگاهانه است؛ فرصتی برای بازگشت به تعادل و انرژی طبیعی بدن. با دانستن زمان و مدت مناسب، می‌توانی بدون احساس گناه یا تنبلی، از این ابزار ساده برای بازسازی ذهن و جسم استفاده کنی.
اگر دلت می‌خواهد آرامش و تمرکز بیشتری را تجربه کنی، همین امروز اپ من خوب من را نصب کن. در آن می‌توانی با تمرین‌های تنفسی، قصه‌های خواب و صداهای مدیتیشن، چُرت‌های مؤثر و خواب‌های عمیق‌تری را تجربه کنی.
دیدگاه‌ها