بیشتر ما فکر میکنیم احساسات در ذهن اتفاق میافتند؛ اما علم عصبشناسی امروز نشان میدهد که بدن، اولین و دقیقترین ثبتکنندهی احساسات است. یعنی قبل از آنکه بفهمیم «عصبانی هستیم»، «عاشق شدهایم»، «دلشوره داریم» یا «افسردهایم»، بدن ما از طریق تغییرات دما، ضربان قلب، جریان خون، الگوی تنفس و حتی حالت ماهیچهها، این احساس را تجربه میکند.
وقتی میگوییم «احساسات در بدن ثبت میشوند»، منظورمان این است که بدن مثل یک نقشهی زنده و پویا، بخشهای مختلف را با رنگها و جریانهای متفاوت روشن میکند. هر جا که انرژی بیشتر است، رنگ گرمتر میشود؛ هر جا که بیحسی یا کاهش انرژی داریم، رنگها سرد و تیرهترند. این نقشهها در سالهای اخیر آنقدر اهمیت پیدا کردهاند که در بسیاری از رشتههای روانشناسی، مخصوصاً روانشناسی بدنمحور، به عنوان یکی از ابزارهای اصلی شناخت هیجانات استفاده میشوند.
پژوهشهای معتبر نشان دادهاند که احساساتی مثل خشم، اضطراب، عشق، شادی، افسردگی و محبت، الگوهای کاملاً قابل شناسایی در بدن دارند. همین الگوها الهامبخش تصویر پستی است که تو آن را آماده کردهای؛ تصویری که نشان میدهد هر احساس، کدام قسمت از بدن را بیشتر درگیر میکند.
هدف این مقاله این است که تو و مخاطبانت به زبان ساده اما علمی بفهمید:
در ادامه، یک سفر طولانی، دقیق و عمیق به دنیای احساسات و بدن خواهیم داشت.
بدن چگونه احساسات را تجربه میکند؟
برای فهم نقشه احساسات، باید بدانیم که احساسات اساساً «رویدادهای بدنی» هستند.
وقتی هیجان تجربه میکنیم، سه سیستم درون بدن همزمان فعال میشوند:
به همین دلیل است که:
بدن قبل از آنکه ذهن معنا بدهد، واکنش نشان میدهد. برای همین است که بعضی وقتها فقط میگوییم: «یه حس بد دارم ولی نمیدونم چیه.» یا «قلبم گرفت، ولی دلیلش رو نمیدونم.» دلیل این است که بدن سریعتر از ذهن پیام میدهد.
در سال ۲۰۱۳، گروهی از دانشمندان فنلاندی مطالعهای انقلابی انجام دادند. بیش از هزار نفر از کشورهای مختلف شرکت کردند. آنها باید روی یک تصویر ساده از بدن انسان، نقاطی را که هنگام تجربهی احساسات گوناگون گرم، سنگین، بیحس یا فعال میشدند رنگ میکردند.
نتیجه حیرتانگیز بود:
به این ترتیب، نخستین نقشه جهانی احساسات در بدن شکل گرفت؛ چیزی که امروز در اینستاگرام، کتابها و مقالات زیاد میبینیم و تو هم نسخه سادهشده آن را در پستت استفاده کردهای.
خشم از نظر بدنی یکی از پرانرژیترین هیجانات است. وقتی خشم فعال میشود، بدن وارد «حالت جنگ» میشود. در این حالت:
به همین دلیل نقشه خشم، معمولاً با رنگهای قرمز و نارنجی در بخشهای بالایی بدن نشان داده میشود. افرادی که خشم را سرکوب میکنند نیز همین الگو را دارند، اما انرژی در بدن «گیر» میکند و تبدیل به فشار داخلی میشود.
عشق یکی از پیچیدهترین تجربههای بدنی است، چون ترکیبی از آرامش و انرژی است.
بدن در حالت عشق:
نقشه بدنی عشق معمولاً بخش میانی بدن، از قلب تا شکم، را با رنگهای گرم و روشن پر میکند. نه مثل خشم انفجاری است، نه مثل شادی پراکنده. عشق، متمرکز اما آرام است.
شادی یک احساس کاملاً «جاری» است.
وقتی شاد هستیم:
به همین دلیل نقشهی شادی، بیشترین سطح پوشش را دارد. بدن در شادی فعال است، اما مانند اضطراب بیقرار نیست و مانند خشم متشنج نمیشود.
اضطراب با یک تضاد عجیب همراه است:
در حالت اضطراب:
محبت شبیه عشق است اما شدت و انرژی آن کمتر است.
بدن در حالت محبت:
رنگهای محبت معمولاً روشنتر و ملایمتر از عشق هستند.
در افسردگی، بدن در حالت «کاهش انرژی سیستماتیک» قرار میگیرد.
نقشه افسردگی بیشتر با رنگهای آبی تیره و سیاه نشان داده میشود؛ نشانهی خاموش بودن انرژی حیاتی.
بیشتر مردم فکر میکنند برای درک احساسات باید فکر کنند.
اما حقیقت این است که:
بدن، قبل از ذهن احساس را میفهمد.
اگر توجه به بدن را یاد نگیریم:
اما اگر بدن را بشناسیم:
ذهنآگاهی یعنی حضور کامل در بدن و لحظه.
مدیتیشنها، مخصوصاً اسکن بدن و تنفس آگاهانه، کمک میکنند:
همه مدیتیشنهای مرتبط با احساسات در اپلیکیشن «من خوب من» دقیقاً برای همین ساخته شدهاند.
در این قسمت، یک تمرین کاربردی و حرفهای پیشنهاد میکنم:
۱. چشمها را ببندید.
۲. توجه را روی پاها بیاورید.
ببینید سرد هستند؟ سنگیناند؟ بیحساند؟
۳. آرام آرام بالا بیایید، زانو، لگن، شکم، سینه، گلو، صورت…
در هر بخش بپرسید:
۴. هر بخش را رنگ کنید.
در ذهن یا روی کاغذ.
این تمرین را اگر هر روز ۲ دقیقه انجام دهید، تنها در یک ماه، آگاهی هیجانیتان چند برابر میشود.
وقتی احساسات در بدن دیده شوند:
این آگاهی، پایه تمام مهارتهای سلامت روان است.
اگر میخواهی نقشه احساساتت را دقیقتر و عمیقتر بشناسی، بهترین مسیر:
همهی این موارد داخل اپلیکیشن «من خوب من» آمادهاند. امروز فقط ۵ دقیقه وقت بگذار؛ بدن تو، بهترین راهنمای توست.
اگر میخواهی نقشهی احساساتت را دقیقتر بشناسی، تنها کافیست چند دقیقه در روز با خودت بنشینی.
در اپلیکیشن «من خوب من»، مدیتیشنهای مخصوص آگاهی بدنی و تنظیم احساسات منتظر تو هستند.
امروز شروع کن؛ یک نفس عمیق، یک قدم به سمت آرامش.
دیدگاهها